Vài ngày học một lệnh (hoặc một tiện ích) trong Linux

Tớ lập topic này với mục đích: Thi thoảng mọi người giới thiệu những lệnh hay, những tiện ích thú vị khi làm việc trên môi trường Linux.

Tất nhiên khi giới thiệu, có thể chỉ cần nói tên lệnh là đủ, nhưng mọi người nên giải thích và cho ví dụ càng nhiều càng tốt. Còn các tùy chọn đi kèm khác có thể đọc man

Các bạn có thể tham khảo Alphabetical Directory of Linux Commands tại http://www.linuxdevcenter.com/linux/cmd/

Tớ xin "mở màn" bằng một vài lệnh:

1. w
Lệnh này hiển thị những ai đang logged on và họ đang làm gì. Phần tiêu đề hiển thị theo thứ tự: thời gian hiện tại, hệ thống đã chạy bao lâu, bao nhiêu users đang logged on, tải trung bình của hệ thống 1, 5, 15 phút trước

Các entries hiển thị cho mỗi user theo cấu trúc: login name, tty name, remote host, login time, idle time, JCPU, PCPU, command line của process hiện tại

Ví dụ

Code:

$ w
22:19:16 up 1:32, 3 users, load average: 0.68, 0.55, 0.42
USER TTY FROM LOGIN@ IDLE JCPU PCPU WHAT
quanta tty7 :0 20:50 0.00s 6:54 1.95s gnome-session
quanta pts/3 :0.0 21:21 0.00s 0.03s 0.00s w
quanta pts/4 :0.0 21:25 20:43 0.03s 0.03s bash


2. last
Hiển thị danh sách những người logged in cuối cùng. Lệnh này tìm kiếm trong file /var/log/wtmp và hiển thị tất cả các user đã logged in từ lúc file này được tạo. Mỗi lần hệ thống reboot, cột user sẽ hiển thị với tên "reboot". Ví dụ:


$ last -15
quanta pts/1 :0.0 Fri Feb 29 22:27 still logged in
quanta pts/1 :0.0 Fri Feb 29 22:27 - 22:27 (00:00)
quanta pts/1 :0.0 Fri Feb 29 22:23 - 22:23 (00:00)
quanta pts/5 :0.0 Fri Feb 29 21:34 - 21:58 (00:23)
quanta pts/4 :0.0 Fri Feb 29 21:25 still logged in
quanta pts/3 :0.0 Fri Feb 29 21:21 still logged in
quanta pts/2 :0.0 Fri Feb 29 21:17 - 22:19 (01:01)
quanta pts/1 :0.0 Fri Feb 29 21:11 - 22:19 (01:07)
quanta pts/0 :0.0 Fri Feb 29 20:51 - 20:59 (00:08)
quanta tty7 :0 Fri Feb 29 20:50 still logged in
reboot system boot 2.6.23.14-115.fc Fri Feb 29 20:47 (01:45)
quanta pts/0 :0.0 Fri Feb 29 20:44 - down (00:02)
quanta tty7 :0 Fri Feb 29 20:03 - down (00:43)
reboot system boot 2.6.23.14-115.fc Fri Feb 29 20:02 (00:44)
quanta pts/3 :0.0 Fri Feb 29 14:22 - 18:22 (03:59)

wtmp begins Fri Feb 1 14:10:09 2008


Tại dòng cuối cùng các bạn sẽ nhìn thấy file wtmp được tạo từ lúc nào.

3. free
Lệnh này hiển thị tổng lượng bộ nhớ còn trống, đang dùng, cũng như bộ nhớ swap trên hệ thống của bạn.
Cú pháp:

free [-b | -k | -m] [-o] [-s delay ] [-t] [-V]

với:
-b: tính theo bytes
-k: tính theo kilobytes
-m: tính theo megabytes

Thường thì bạn sẽ dùng free -m để xem lượng RAM và swap đang được sử dụng:


$ free -m
total used free shared buffers cached
Mem: 1001 865 135 0 37 333
-/+ buffers/cache: 494 506
Swap: 1105 0 1105



4. df
Cú pháp:

df [OPTION]... [FILE]...

Hiển thị dung lượng đĩa cứng còn trống của một hệ thống file. Nếu tên file không được đưa vào thì toàn bộ không gian trống trên các hệ thống file đã mounted được hiển thị. Mặc định lệnh này sẽ hiển thị với blocks 1K.

Ví dụ để xem lượng đĩa cứng còn trống trên toàn bộ hệ thống của bạn với đơn vị là Gygabytes bạn có thể dùng lệnh:


$ df --block-size=1GB
Filesystem 1GB-blocks Used Available Use% Mounted on
/dev/sda2 3 2 1 58% /
/dev/sda6 8 2 6 26% /var
/dev/sda5 11 5 6 46% /usr
/dev/sda7 1 1 1 33% /tmp
/dev/sda1 1 1 1 19% /boot
tmpfs 1 0 1 0% /dev/shm
/dev/sda8 75 61 11 86% /mnt/data


Nhìn vào cột Mounted on ở kết quả trên bạn thấy có một "tên" /dev/shm khá lạ. Bạn có thể đọc thêm về nó tại http://www.cyberciti.biz/tips/what-is-devshm-and-its-practical-usage.html.

5. du
Lệnh này dùng để thống kê mức sử dụng đĩa. Mặc định nó sẽ hiển thị tại thư mục hiện hành và chỉ hiển thị số block trên file system. vd:


~$du
8 ./.xemacs
680 ./1/2/3/03
792 ./1/2/3/04/02
1208 ./1/2/3/04/01
5472 ./1/2/3/04/03
7476 ./1/2/3/04
852 ./1/2/3/01/02
924 ./1/2/3/01/01
1820 ./1/2/3/01/03
4300 ./1/2/3/01
2516 ./1/2/3/02
1048 ./1/2/3/05/05/01
5312 ./1/2/3/05/05.gif
816 ./1/2/3/05/05/02
2924 ./1/2/3/05/05/03
252 ./1/2/3/05/05/04
10356 ./1/2/3/05
25552 ./1/2/3
2516 ./1/2/3
852 ./1/2/2/02
924 ./1/2/2/01
1820 ./1/2/2/03
3600 ./1/2/2
792 ./1/2/1/02
1208 ./1/2/1/01
5472 ./1/2/1/03
7476 ./1/2/1
680 ./1/2/4
1300 ./1/2/4/5/03
1944 ./1/2/4/5/02
172 ./1/2/4/5/04
3420 ./1/2/4
43416 ./1/2
82808 ./1
81932 ./123
165176
.

Nếu bạn muốn output dễ đọc hơn thì có thể truyền thêm -sh cho nó. vd:
Code:

~$du -sh
161M .

Lệnh này linh hoạt hơn df ở chỗ nó có thể thống kê mức sử dụng đĩa của bất kỳ thư mục nào. Chi tiết các bạn có thể xem trang man.

6. ps
Hiển thị thông tin về các tiến trình hiện thời. Thông tin hiển thị được chia thành nhiều cột, nhưng thường thì bạn chú ý nhiều nhất đến cột có tên là PID (Process ID). Giá trị của tiến trình trong cột PID này sẽ được sử dụng trong lệnh kill. Lệnh ps thường được dùng trong vài trường hợp sau:
+ Có một process đang bị treo và bạn muốn stop nó --> bạn chạy ps lấy PID để kill
+ Bạn khởi động 1 process nhưng nó làm máy bạn chạy ngày càng chậm đi --> chạy ps xem nó đang chiếm bao nhiêu % CPU, sau đó có thể lấy PID để kill
+ Xem các processes thuộc về một user nào đó

Một vài ví dụ:

Hiển thị tất cả các tiến trình theo cú pháp BSD:
Code:

$ ps aux
USER PID %CPU %MEM VSZ RSS TTY STAT START TIME COMMAND
root 4780 0.0 0.1 5848 1348 ? S 21:26 0:00 /usr/sbin/userh
root 4783 0.3 3.7 104324 38408 ? S 21:26 0:11 wireshark
quanta 4900 0.2 1.8 79772 18572 ? Sl 21:38 0:05 gnome-terminal
quanta 4904 0.0 0.0 2616 596 ? S 21:38 0:00 gnome-pty-helpe
quanta 4905 0.0 0.1 4892 1628 pts/1 Ss 21:38 0:00 bash
quanta 5122 0.0 0.1 4892 1636 pts/2 Ss 21:54 0:00 bash
quanta 5271 0.0 0.0 4080 892 pts/1 S+ 22:12 0:00 man ps
quanta 5274 0.0 0.1 4704 1120 pts/1 S+ 22:12 0:00 sh -c (cd /usr/
quanta 5275 0.0 0.0 4704 580 pts/1 S+ 22:12 0:00 sh -c (cd /usr/
quanta 5279 0.0 0.0 4420 832 pts/1 S+ 22:12 0:00 /usr/bin/less -
quanta 5326 0.0 0.0 4584 980 pts/2 R+ 22:22 0:00 ps aux


Hiển thị các tiến trình user "quanta" đang chạy:


$ ps -u quanta
PID TTY TIME CMD
4347 ? 00:00:00 kded
4656 ? 00:00:00 kio_file
4779 ? 00:00:00 consolehelper-g
4900 ? 00:00:06 gnome-terminal
4904 ? 00:00:00 gnome-pty-helpe
4905 pts/1 00:00:00 bash
5122 pts/2 00:00:00 bash
5271 pts/1 00:00:00 man
5274 pts/1 00:00:00 sh
5275 pts/1 00:00:00 sh
5279 pts/1 00:00:00 less
5333 ? 00:00:03 pidgin
5364 pts/2 00:00:00 ps



7. kill
Lệnh này sẽ làm chấm dứt một process.
Cú pháp:
Code:

kill [ -s signal | -p ] [ -a ] [ -- ] pid ...
kill -l [ signal ]

Các signal thông dụng:

SIGHUP (-1): Đây là một tín hiệu treo, nó chỉ thị cho chương trình re-load file cấu hình hoặc re-open giao diện, chứ không chấm dứt process
SIGTERM (-15): đây là một tín hiệu chấm dứt "tao nhã". Nó chỉ thị cho chương trình dừng những gì đang chạy lại, hỏi xem có processes (hoặc users) nào đang kiểm soát nó không, sau đó mới thoát.
SIGKILL (-9): tín hiệu bắt buộc chấm dứt luôn một process.

Lệnh killall: được dùng khi bạn muốn kill tất cả các process với tên chắc chắn. Lúc này bạn không cần dùng ps để tìm PID. Ví dụ: # killall httpd

Với output này:


$ ps -u quanta
PID TTY TIME CMD
4347 ? 00:00:00 kded
4656 ? 00:00:00 kio_file
4779 ? 00:00:00 consolehelper-g
4900 ? 00:00:06 gnome-terminal
4904 ? 00:00:00 gnome-pty-helpe
4905 pts/1 00:00:00 bash
5122 pts/2 00:00:00 bash
5271 pts/1 00:00:00 man
5274 pts/1 00:00:00 sh
5275 pts/1 00:00:00 sh
5279 pts/1 00:00:00 less
5333 ? 00:00:03 pidgin
5364 pts/2 00:00:00 ps


Giả sử muốn "kill" pidgin bạn có thể gõ:
Code:

$ kill -9 5333

8. grep PATTERN [FILE]...

Tìm kiếm PATTERN trong FILE.

Ví dụ:
Code:

[FaL@FaL ~]$ grep www /etc/passwd
www:*:80:80:World Wide Web Owner:/nonexistent:/usr/sbin/nologin

9. Dấu | Chuyển data stream giữa các lệnh:

Với dấu | output của lệnh trước sẽ trở thành input stream data của lệnh sau.

Ví dụ:
Code:

[FaL@FaL ~]$ ls / | grep root
root

còn đây là output của ls /:

Code:

[FaL@FaL ~]$ ls /
COPYRIGHT compat etc media rescue tmp
bin dev home mnt root usr
boot dist lib net sbin var
cdrom entropy libexec proc sys

Chi tiết xem thêm man

10. man
Hiển thị manual page cho các lệnh, file config,... Có thể nói đọc man là bước đầu tiên khi muốn tìm hiểu một lệnh hoặc config một file nào đó.

Ví dụ:
Code:

$man man
$man passwd